تبیین فلسفی - کلامی عقاید شیخیه در نبوت و امامت

شیخیه طرفداران شیخ احمد احسائی اند که در موارد متعددی از اصول عقاید، متمایز از شیعه ی امامیه اند بزرگان شیخیه همواره کوشیده اند در ظاهر خود را شیعه ی امامی بخوانند، اما با مراجعه به منابعی که مآخذ این فرقه محسوب می شود، می توان به نادرست بودن این ادعای ایشان پی برد. از مهم ترین عقاید شیخیه که راهی به غیر از راه تشیع امامی در نبوت و امامت پیموده اند می توان به مواردی چند اشاره کرد، از جمله اینکه: شیخیه در مورد جایگاه رسول خدا و همچنین ائمه اطهار(ع) دچار غلو گشته و شأنیتی بالاتر از بندگی خدا برایشان قائل شده اند، و ایشان را علل چهارگانه ی خلقت نامیده اند. طرفداران شیخیه معتقدند خدای تعالی رسول خدا وائمه اطهار(علیهم السلام) را آفرید و خلقت دیگر خلایق را به ایشان واگذار کرد. آنان در این باره معتقدند علل اربعه ی آفرینش، وجود امامان شیعه اند. و طوری در این باب سخن می رانند که گویا ایشان در این امر خلقت، مستقل از اراده و مشیت الهی عمل می کنند. می توان گفت رایحه ی خداگونه سازی و بخشیدن صفات الهی به ائمه از عقاید آنان استشمام می شود. لذا می توان شیخیه را، شیعه ی امامی غالی بر شمرد. و نیز شیخیه با قائل شدن به معراجی غیر از معراج مشهور در نزد شیعه راهی دیگر پیموده اند و با سخن راندن دو پهلو در نهایت قائل به معراج با جسم خاص و ترقیق و لطیف شده و به اصطلاح، جسم هورقلیایی، شده اند. شیخیه به مسائل دیگری اعتقاد داشته است؛ از جمله: وجود امام زمان(عج) در عالم هورقلیا در دوران غیبت، نیابت خاصه در دوران غیبت کبری، اعتقاد به رکن رابع و... عقاید شیخیه سر منشأ بسیاری از گروه های سیاسی مثل بابیگری، بهائی گری و ازلی گری می باشد که بعد از شیخیه به لباس مذهب و فرقه در آمدند.